Brudnopis Filozoficzny - Konfucjanizm

KONFUCJANIZM

Główne postaci/twórcy: Konfucjusz (Kong Fuzi, Kongzi), rozwinięty przez Mencjusza (konfucjanizm idealistyczny) i Xunzi (konfucjanizm realistyczny). 

Okres powstania: V wiek przed nasza erą

Główna teza: Zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku.

Główne pojęcia: 

Pięć powinności (zasady regulujące zależności w hierarchii społecznej):

- syna wobec ojca

- poddanego wobec władcy

- żony wobec męża

- młodszego brata wobec starszego

- przyjaciół wobec siebie wzajemnie

Podstawowe pojęcia:

Niebo – jeden, bezosobowy absolut, który łączy w sobie wszystkich „godnych” przodków. Byt ten kieruje losami świata.

Niebiański porządek, niebiański spokój – koncepcje opisujące sposób ingerencji Nieba na losy świata. W odróżnieniu od osobowych bogów, Niebo stawia przed ludźmi propozycję, plan do realizacji. Jego wypełnienie ma zapewnić porządek. Jednak jego realizacja zależy w stu procentach od woli i działań ludzi. Nie można tego porządku, planu narzucić. W systemie konfucjańskim postępowanie w duchu tego planu jest uznawane za dobre i analogicznie – im dalej od planu tym gorzej.

Rytuał i obyczaje – żeby poznać plan, trzeba go się nauczyć. Dochodzi się do tego, w konfucjanizmie, poprzez studiowanie, obserwację działań innych ludzi i sprawdzenie czy w skali historycznej takie działania przynoszą pozytywny skutek. Jeśli tak – są zgodne z niebiańskim planem. Szczególny nacisk kładzie się na studia nad efektami działań wcześniejszych pokoleń.

Wnioski z tych studiów obejmują nie tylko zachowania na poziomie makro (polityka, wojna, prawo), ale też na poziomie detalicznym, nawet do stopnia regulowania prawidłowego zastosowania gestów, mimiki czy ubioru. Im większy obszar życia codziennego jest objęty taką etykietą – tym bliżej jesteśmy niebiańskiego porządku.

Cnota, lojalność i humanizm – podstawową cnotą konfucjańską jest silna wola by postępować zgodnie z niebiańskim porządkiem niezależnie od okoliczności. Cały system etyczny opiera się na podporządkowaniu woli zgodnie z pięcioma powinnościami, nawet w przypadku, gdy, na przykład głowa rodziny nie interpretuje właściwie niebiańskiego porządku. Ważna jest też zasada ograniczenia władzy autorytetu w przypadku, gdy jego decyzje mogłyby krzywdzić ludzi mu podległych.

Państwo organiczne

Z powyższych pojęć i powinności wywodzi się konfucjańska koncepcja państwa idealnego, zgodnego z niebiańskim porządkiem. Podstawowymi elementami takiego systemu są:

Rodzina, jako podstawa – rodzina składająca się z głowy rodu i hierarchicznie podporządkowanych mu potomków. Głowa rodu ma władze absolutną, ale powinna ot być osoba kierująca się cnotą i posiadającą dużą wiedzę na temat niebiańskiego porządku. 

Struktury państwa niekolidujące z interesem rodziny – struktury państwowe powinny być skonstruowane identycznie jak struktura rodziny. Władca ma, zatem absolutną władzę, ale musi jednocześnie posiadać cnotę i wiedzę o niebiańskim porządku, które zapewniają nie nadużywanie władzy. Wszystkie rodziny są podporządkowane władzy państwowej, a jakikolwiek bunt jest niezgodny z niebiańskim porządkiem i jest drogą do chaosu. Dobrze zorganizowane państwo konfucjańskie charakteryzuje się tym, ze władca nie zmusza rodzin do podejmowania działań i decyzji niezgodnych z niebiańskim porządkiem. Czyli rodziny są posłuszne władcy, a władca ma obowiązek takiego rządzenia, aby nie zmuszało to rodzin do działań sprzecznych z ich interesem.

Rytuał – rytuał zgodny z niebiańskim porządkiem jest bardzo ważny w konfucjanizmie. Ma szczególną siłę w strukturach rządzących państwem, gdyż jest wzorem dla całej społeczności. Jednocześnie wciągnięcie w te rytuały społeczeństwo zaciskało więzi miedzy klasą rządzącą i mieszkańcami, podległymi. Przejawem wagi rytuału w państwie konfucjańskim jest Plac Niebiańskiego Spokoju (Tian’anmen), który może pomieścić około miliona osób. Takie podejście powoduje tez problem w sytuacji, gdy rytuał zaczyna być ważniejszy niż władca i pozbawiony zostawał realnej władzy. Władzę przejmowali urzędnicy stojący na straży rytuału.

Niechęć do działań zbrojnych – wojna jest zalążkiem chaosu, który jest niezgodny z niebiańskim porządkiem. Państwa konfucjańskie starały się zastępować działania zbrojne dyplomacją. W przypadku dojścia do konfliktu zbrojnego stawiano raczej na działania obronne – budowanie i bronienie fortyfikacji i wystawianiu ogromnych, ale słabo wyszkolonych i uzbrojonych armii obronnych. Stanowisko urzędnika odpowiedzialnego za dowodzenie armią uznawane było za formę kary.

Notatki do brudnopisu: 

W moim odczuciu konfucjanizm jest pewną syntezą myśli filozoficznej, religijnej i politycznej. I o ile w ustrojach feudalnych mógł być dobrą opcją prowadzenia polityki wewnętrznej, to w dzisiejszych czasach mógłby uchodzić za formę totalitaryzmu.

Sama koncepcja czerpania najlepszych rozwiązań z przeszłości jest jak najbardziej poprawna i trochę nam tego brakuje, ale ślepe posłuszeństwo i poddaństwo autorytetom jest dla mnie nie akceptowalne. Zwłaszcza, że mamy tutaj jasny model patriarchalny.

Przebija też przez ten pomysł fatalizm. I to w dość dziwnej i niedookreślonej formie. Wiemy, że jest jakiś plan, widzimy jego ślady w tym, że coś działa i ma pozytywny wpływ na ludzi, społeczności, ale nie wiemy, co jest tego celem – poza tym, że prowadzi to do bliżej nieokreślonego porządku, którego pragnie „Niebo”. Mamy, co prawda duży nacisk położony na wolę ludzi do realizacji tego planu, ale dorzucone do tego powinności, rytuały i autorytarność w znacznym stopniu niweluje ta deklarowaną wolną wolę postępowania w kierunku spokoju i porządku. Poza tym, jak tak się nad tym zastanawiam, to stwierdzenie „masz wolna wolę do wypełniania planu” jest w pewnym stopniu wewnętrznie sprzeczne. Bo jeśli wola jest podporządkowana jakiemuś celowi, to raczej nie mówimy o „wolnej” woli.

Dlatego, konkludując, część zasad konfucjanizmu jest fajnych. 

Zasada czerpania wiedzy z doświadczeń przodków, zasada zastępowania działań zbrojnych dyplomacją. 

W pewnym zakresie, opieranie się na wiedzy autorytetów i czerpanie z ich doświadczenia. 

Przeciwstawiam to jednak autorytaryzmowi, rytualizacji i fatalizmowi tej koncepcji. 

Jeśli miałbym nadawać opisywanym koncepcjom filozoficznym subiektywne oceny – konfucjanizm dostaje dwie gwiazdki. 

PS

Dajcie znać czy taka forma jest OK. Czy mam subiektywnie oceniać dane filozofie, czy raczej zatrzymać się na krótkim komentarzu do mojego odbioru tematu.Będę przez pierwsze kilka odcinków szlifował formę, więc jeśli macie uwagi – śmiało!I kolejny temat wybiorę sam...jesli pozwolicie...