Jak czytać artykuły naukowe – poradnik laika dla laika…

Nie jestem naukowcem. Nie mam aspiracji żeby nim zostać. Mam jednak coś wspólnego z nauką i uważam, że jest to równie ważne jak samo dociekanie zasad działania rzeczywistości.

Jestem oddanym kibicem nauki! Nie fanatycznym ultrasem czy pseudokibolem. Nie można być fanatycznym wyznawcom nauki, jeśli rozumie się jej działanie i zasady. Aksjomaty (założenia) naukowe mogą się zmieniać, teorie mogą upadać i jest to naturalny cykl naukowy. Najprościej wytłumaczyć można to w ten sposób:

Nauka nie pokazuje, co jest absolutną prawdą. Nauka wskazuje na prawa i teorie, których nie można doświadczalnie i empirycznie podważyć. Jeśli coś zostało dowiedzione przy pomocy metody naukowej, to natychmiast zaczynają się próby powtórzenia tego wyniku i jego podważenia. I tak naprawdę nigdy nie ustają. W tym sensie nauka nie jest i nie powinna być rozpatrywana w kategorii jakichkolwiek radykalizmów czy fanatyzmów.

Oczywiście zdarzają się jednostki lub grupy naukowców, które tracą z oczu te zasady i przywiązują emocjonalną i fanatyczną obronę swoich teorii. Lub fałszują dane z innych powodów. Takie teorie są bardzo szkodliwe, zwłaszcza, gdy ich publikacja wiąże się z decyzjami politycznymi. Takie skutki do dziś mają sfałszowane wyniki badań nad szczepionkami. Artykuł w 1998 roku wskazywał, że używanie szczepionki MMR (szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce) może powodować autyzm i zapalenia jelit. Autorem badań i artykułu był Andrew Wakefield i w 2010 roku w wyniku śledztwa okazało się, że badania były sfałszowane i Wakefield otrzymał naganę z brytyjskiego General Medical Council oraz zakaz wykonywania zawodu lekarza.

To jedno oszustwo zbiera żniwa do dziś, zwłaszcza w środowiskach lubujących się w teoriach spiskowych. Ten artykuł spowodował nagonkę na wszystkie szczepionki i przez to, takie choroby jak odra czy polio, które praktycznie zniknęły, zaczęły się ponownie pojawiać.

Przejdźmy jednak to tematu tego wpisu. Tak jak kibice sportowi powinni poznać reguły i zasady gry, której drużynę wspierają, tak kibic nauki powinien posiadać minimum wiedzy na temat tego, jak odczytywać artykuły naukowe. I nie mówię o artykułach na tematy naukowe w pismach popularnonaukowych. Tam mamy już przetworzone dane i na talerzu podane wnioski autora. Jeśli jednak chcielibyście sięgnąć do artykułu źródłowego, to trzeba znać kilka zasad, które pomogą w prawidłowym odczytaniu i zrozumieniu czysto naukowego tekstu.

Oryginalny poradnik znajdziecie TUTAJ. Ja dokonałem tłumaczenia i tytuły punktów są oryginalne. Z opisów poszczególnych kroków wyciągnąłem esencję, tak żeby stały się one ciut bardziej zwięzłe i zrozumiałe J
Nie omieszkałem wrzucić kilku słów od siebie, więc nie porównujcie treści wpisów – powiedzmy, że inspiruję się i czerpię podstawę z tamtego wpisu J

Jak czytać i zrozumieć artykuły naukowe?

Uwaga wstępna: wypisz wszystkie niezrozumiałe słowa występujące w artykule. To bardzo ważne, bo jeśli nie zrozumiesz słownictwa użytego w tekście, to nie zrozumiesz tekstu.

1. Zacznij od czytania wstępu, nie streszczenia.

Streszczenie to pierwszy punkt w artykule. Często jest to jedyna część artykułu, jaką czytają niektórzy ludzi chcąc uzyskać naukowy argument. Nie róbcie tego. Najlepiej streszczenie przeczytać na końcu, bo jest ono podsumowaniem artykułu i może być „skażone” subiektywną oceną autora.

2. Zidentyfikuj WIELKIE PYTANIE

Nie „O czym jest ten artykuł” tylko „Jaki problem w swojej dziedzinie ten tekst próbuje rozwiązać?”. To pomoże skupić się na tym po co badanie zostało zrobione i ułatwi wyławianie argumentów z treści artykułu.

3. Podsumuj tło badań w pięciu zdaniach.

Kilka podpowiedzi: Jaka praca została wykonana w danej dziedzinie by odpowiedzieć na WIELKIE PYTANIE? Jakie są ograniczenia tej pracy? Co, według autorów musi zostać zrobione później? Te pięć (nie musi być konkretnie pięć) pomoże zrozumieć dlaczego badanie w ogóle zostało zrobione. Bez tego nie zrozumiesz jego celu.

4. Zidentyfikuj SPECYFICZNE PYTANIE/PYTANIA

Na co dokładnie autorzy chcą odpowiedzieć w tym artykule? Może być jedno lub kilak pytań. Zapisz je. Badanie może zawierać jedną lub więcej hipotez zerowych (hipoteza zerowa to, w dużym uproszczeniu, hipoteza przeciwna do hipotezy właściwej, to hipoteza, którą autor będzie chciał odrzucić, wyzerować, udowodnić, że jest błędna) i je także należy zidentyfikować.

5. Zidentyfikuj podejście

Co autorzy zrobią, żeby odpowiedzieć na SPECYFICZNE PYTANIA?

6. Przeczytaj sekcje metod. Narysuj diagram dla każdego eksperymentu pokazujący dokładnie, co autorzy zrobili.

Nie chodzi o dokładne rozpisanie eksperymentu do tego stopnia, że będziesz mógł go odtworzyć. Chodzi o ten poziom ogólności, który pozwoli zrozumieć Ci podstawy metod komuś innemu.

7. Przeczytaj sekcję wyników. Napisz zdanie (lub kilka) dla podsumowania wyniku każdego eksperymentu, każdej tabeli i każdej cyfry. Nie decyduj, co one oznaczają, po prostu zapisz, jakie są.

W naprawdę dobrych artykułach większość wyników jest podsumowana w formy cyfr lub tabel. Być może będziesz musiał sięgnąć po dodatkową wiedzę w sieci.
Na co zwrócić uwagę w sekcji wyników:
- słowa „znaczący” lub „nieznaczący” mają bardzo duży wpływ na statystykę w wynikach badań.
- czy w wykresach występują słupki błędu? W niektórych badaniach brak pewności jest poważna czerwoną flagą.
- wielkość próby. Dla niektórych badań próba 10 będzie ok, ale generalnie im większa próba tym lepiej.

8. Czy wyniki odpowiadają na SPECYFICZNE PYTANIA? Jak myślisz, co one oznaczają?

Nie ruszaj dalej dopóki się nad tym nie zastanowisz. Możesz zmienić zdanie pod wpływem odpowiedzi autora i to jest ok. Jednak bardzo dobrym nawykiem jest zdefiniowanie własnych odpowiedzi przed czytaniem cudzych.

9. Przeczytaj sekcje konkluzji/dyskusji/interpretacji.

Co autorzy myślą o wynikach badań? Czy się z nimi zgadzasz? Może coś pominęli? A może masz alternatywną interpretację wyników? Czy autorzy zidentyfikowali słabe strony ich badania? Co proponują, jako kolejny krok? Zgadzasz się z nimi?

10. Teraz wróć na początek i przeczytaj streszczenie.

Czy zgadza się z tym, co autor napisał w artykule? Czy zgadza się z Twoją interpretacją artykułu?

11. OSTATNI KROK (nie lekceważ go!): Co inni badacze mówią i piszą na temat tego artykułu?

Po prostu użyj google. Pamiętaj jednak, żeby zrobić to na końcu, bądź przygotowany do krytycznego spojrzenia na opinie innych.

KROK OPCJONALNY: Badacze często w artykułach umieszczają bibliografię. Warto przez nią, chociaż pobieżnie przejść. Może natrafisz na coś, co Cię zainteresuje lub znajdziesz błąd, który wywoła rumieniec na twarzy naukowca. Myślę, że warto J

Mam nadzieję, że kiedyś powyższy poradnik do czegoś Wam się przyda. Może macie swoje własne naukowe teorie i będziecie chcieli je opisać? Łatwiej jest coś pisać jak wiesz, jakie są wskazówki do czytania tego.

Resztę dnia poświęcę na leżenie i robienie niczego, wiec nie denerwujcie się, jeśli na komentarze będę odpowiadał ze zwłoką J

Tymczasem!