Pytania o ISIS, które wstydzisz się zadać

Witajcie!

Z poniedziałku przedstawiam Wam artykuł odpowiadający na kilka (osiem) pytań, jakie można zadać w odniesieniu do kalifatu, ISIS i całym tym cyrku na Bliskim Wschodzie. Z perspektywy rzeczywistości historycznej i wyobrażeń jakie sprzedają terroryści i oprawcy spod znaku półksiężyca.

Oryginalny artykuł znajdziecie TUTAJ.

Odpuściłem jedno pytanie, bo dotyczyło muzyki arabskiej. Mam nadzieję, że nie zastrzelicie mnie za to J

Zatem do lektury i miłego dnia.

1. Czym jest kalifat?

Kalifat jest państwem islamskim – i trochę więcej. W teorii, kalifat jest czymś więcej niż państwem muzułmańskim; powinien obejmować wszystkich muzułmanów na ziemi. Ostatnio taki kalifat istniał wiele stuleci temu. Ale słowo kalifat cały czas przywołuje ideę wspaniałej i zunifikowanej cywilizacji islamskiej, czym był pierwszy kalifat.

By zrozumieć, co właściwie to oznacza i skąd taka nazwa musimy cofnąć się do roku 620 n.e. do zachodnich części dzisiejszej Arabii Saudyjskiej, gdy prorok Mahomet założył religię islamu i przyciągał pierwszych wyznawców. Pomysł ujednoliconej społeczności wszystkich wyznawców jest ważny dla islamu, więc Mahomet i jego następcy zorganizowali niezależny polityczny system, który obejmował wszystkich muzułmanów – w tamtych czasach, nie tak wielu. Innymi słowy, islam został założony, jako religia i jako państwo. W ostatnich dziesięciu latach życia Mahomet prowadził kampanie wojskowe na terenie dzisiejszej Arabii Saudyjskiej, w celu zjednoczenia arabskich plemion, które dołączały do państwa-które-było-także-religią.

Aby dać poczucie przestrzeni, na obrazku poniżej na zielono zaznaczona jest wczesna społeczność islamska w 624 roku n.e. Zauważcie, ze to jest dość małe i znajdowało się w dość izolowanej części świata. Zwróćcie tez uwagę, że w tamtym czasie Azja i Europa były zdominowane przez wielkie imperia:

Ale społeczność islamistów Mahometa nie stała się kalifatem zanim nie umarł w 632 roku. Wtedy jeden z jego uczniów przejął władzę: człowiek imieniem Abu Bakr (dzisiejszy przywódca Irackich dżihadystów przyjął te imię, nazywając siebie Abu Bakr al-Baghdadi). Wewnątrz społeczności był nazywany khalifah, co po arabsku oznacza spadkobiercę, jak by był spadkobierca Mahometa. Khalifah oznacza także reprezentanta, w tym przypadku zarówno Mahometa jak i Boga. Zatem gdy khalifah (skrócony do kalifa) Abu Bakr przejął mini państwo Mahometa, to mini państwo nazwano kalifatem.

2. Jak zatem pierwszy kalifat stał się wielkim i ważnym imperium?

Poprzez jedną z najbardziej skutecznych i szybkich militarnych ekspansji w historii. Oryginalny kalifat istniał od 632 n.e., gdy umarł Mahomet i pojawił się pierwszy kalif Abu Bakr, do 661 gdy upadł w wyniku wojny domowej (wojny, która także doprowadziła do stałego podziału na islam sunnicki i szyicki). Był on zarządzany przez czterech kolejnych kalifów i rozrosło się w niesamowicie krótkim czasie do jednego z największych imperiów na świecie.

Ci czterej pierwsi kalifowie, lub przywódcy państwa religijnego byli bardzo dobrymi dowódcami wojskowymi. W tym samym czasie, dwa pobliskie imperia, Imperium Bizantyjskie (pozostałość po Imperium Rzymskim) i Imperium Perskie, zaczęły słabnąć i były militarnie wyczerpane walką między sobą.

Pod panowaniem Mahometa, społeczność islamska podbiła lub wchłonęła wiele plemion z półwyspu arabskiego, do momentu, gdy kontrolowała większość ziemi na Bliskim Wschodzie, które nie były jeszcze kontrolowane przez imperia Bizancjum lub Persji. Poniżej możecie zobaczyć jak Kalifat rozrastał się od powstania do 655 r.n.e.

Pierwszy kalifat nie był tylko imperium militarnym – to była społeczność, która obejmowała wszystkich muzułmanów i była praktycznie synonimiczna z wiarą islamską. Kalifat głosił islam wraz ze swoją ekspansją, więc widzicie wzrost wpływu islamu z małego kącika półwyspu arabskiego do ogarnięcia całości dzisiejszego Bliskiego Wschodu, części Azji Centralnej, a nawet do południowego skrawka Hiszpanii. Kalifat szerzył także język arabski, który prze 632 był ograniczony do dzisiejszej Arabii Saudyjskiej, a teraz jest głównym językiem oddalonego o tysiące kilometrów Maroka. Te podboje spowodowały, dlaczego cały Środkowy Wschód i Północna Afryka mówi dziś po arabsku i często uważają się za etnicznych Arabów.

3. Ale było więcej kalifatów? Nawet większych?

Tak, to prawda. Pierwszy kalifat, oparty na oryginalnej społeczności Mahometa, ewoluował w drugi i trzeci kalifat przez następne wieki. Drugi kalifat powstał w 661, po pierwszej muzułmańskiej wojnie domowej i przetrwał do 750 r.n.e. Był on największym i najbardziej pomyślnym kalifatem, tworząc potęgę państwa islamskiego. Jego stolica była w Damaszku, który jest dziś stolica Syrii – to, dlatego dzisiejsi muzułmanie tęskniący za kalifatem, chcą odrodzenia kalifatu właśnie w Syrii.

Drugi kalifat (zwany, jako Kalifat Umajjadów) rozszerzył się w Centralnej Azji i w Hiszpanii:

Potem nastąpił trzeci kalifat, Kalifat Abbasydów, który stracił Hiszpanię i Północną Afrykę, ale ciągle rządził całkiem sporym obszarem między 750 a 1258 r.n.e. To był ostatni prawdziwy kalifat, w sensie, że mógł dowodzić, że zawierał ujednoliconą społeczność muzułmańską.

Obecny Abu Bakr al-Baghdadi, deklarując się klifem i jego terrorystyczne mini państwo kalifatem, komunikuje, że wierzy, że walczy w imieniu wszystkich muzułmanów na świecie (nie wlicza szyitów, tylko sunnitów) i ze jest reprezentantem Boga na ziemi. Sugeruje on także pragnienie, by ISIS podbiło wszystkie kraje z większością muzułmańską, co jest aspiracją ukrytą w częstych dżihadyjskich mapach zjednoczonego imperium islamskiego:

4. Dlaczego kalifaty upadły?

Imperium Otomańskie twierdziło, ze było ostatnim kalifatem i trwało do 1914 roku. Więc technicznie kalifat istniał jeszcze sto lat temu.

Ale gdy ludzie mówią o „kalifatach” zwykle mają na myśli wielkie imperialne państwa, które kontynuowały oryginalną wizję Mahometa o zunifikowanej społeczności wszystkich muzułmanów, zebranej wokół etnicznych Arabów, którzy byli jego założycielami.

Zakończyło się to, z grubsza, około roku 1000 z dwóch powodów. Po pierwsze Kalifat Abbasydów, który na prawdę był kontynuacją państwa-społeczności Mahometa, pękł w kilu miejscach. Jego terytorium w dzisiejszej Hiszpanii i Portugalii, oderwało się tworząc Kalifat Kordoby, a nie możesz mieć kilku kalifatów w tym samym czasie.

Drugim powodem było fakt, że islam naturalnie się roznosił poza granice kalifatu, w Afryce subsaharyjskiej, południowo wschodnie Azji i dzisiejszych Indiach, więc kalifat nie zawierał wszystkich muzułmanów, nie był nawet blisko. Imperium Otomańskie twierdziło, że jest kalifatem aż do Pierwszej Wojny Światowej, i kontrolowało święte miasta Mekki i Jerozolimy, ale operowało po prostu jak imperium, które było muzułmańskie.

Marzenie o kalifacie, który reprezentuje zjednoczoną społeczność wszystkich muzułmanów łatwo można by dostrzec w siódmy wieku, gdy społeczność była mała i ograniczona geograficznie, ale islam zbyt szybko i daleko się „roznosił”, żeby ten sen mógł się utrzymał. Ostatni „prawdziwy” kalifat, Abbasydzi, w końcu pękł pod własnym ciężarem, z odrywaniem się niektórych jego fragmentów i finalnie poddały się rosnącym imperiom Perskim i Tureckim.

5. Co właściwie robi kalif?

Oryginalnie kalif był osobą, która przejmowała dwie ziemskie odpowiedzialności Mahometa:

1. Rządzenie ujednoliconym islamskim państwem.
2. Odpowiedzialność za wszystkich muzułmanów.

Przez następne siedemset lat pamięć o Mahomecie wyblakła, ale pozostały dwie zdefiniowane odpowiedzialności: rządzenie ujednoliconym państwem islamskim i branie odpowiedzialności za społeczność wszystkich muzułmanów na świecie, czyli Umma.

Podczas wzrostu kalifatu i wieki historii, bycie kalifem zaczęło bardziej być rządzeniem imperium i coraz mniej religią. Ale, przynajmniej symbolicznie, kalif powinien być zarówno głową państwa i boskim reprezentantem na ziemi, coś w stylu rzymskiego imperatora i papieża w jednej osobie. Gdy Kalifat Abbasydyjski upadł w XII i XIII wieku, ta rola się skończyła.

Rola kalifa, ostatnia, została zniesiona w 1924 roku przez tureckiego przywódcę Mustafę Kemala Atatürka, sekularnego nacjonalisty, który chciał zmniejszyć rolę religii w państwie.

6. Czemu dżihadyści maja na ten temat taką obsesję?

Dżihadyści widzą kalifat, jako szczyt islamskiej chwały, jako sztandar pewnego rodzaju islamskiego nacjonalizmu. Jest w tym jednak jeszcze coś więcej: wielu współczesnych dżihadystów i islamistów widzi kalifat, jako odpowiedź na ostatnie dwa wieki podległości i upokorzenia ze strony zachodnich potęg.

Zamykanie ruchu dżihadu, jako odrodzenie lub kontynuację kalifatów jest sposobem na utrwalenie pomysłu, że wszyscy muzułmanie powinni być złączeni w jedno państwo, powinni być zarządzani przez islam, nie przez system sekularny, i być może najważniejsze – świat islamski prawem religii powinien być silniejszy niż zachodnie siły, które od lat go najeżdżają.

Dżihadyści zakładają też, że jeśli kalifaty istniały dawno temu i były politycznie zorganizowane wokół islamu, musiały być ultra-konserwatywnymi teokracjami.

7. Kalifaty naprawdę były miejscami ultra-konserwatywnego islamu i anty nowoczesnej nietolerancji. Tak?

Nieprawda! To dżihadyści, tacy jak dzisiejsi przywódcy ISI chcą by takim był, bo sami chcą rządzić opresyjnym, nietolerancyjnym, anty nowoczesnym, ultra-konserwatywnym państwem. Ale to jest fantazja, którą skonstruowali by usprawiedliwić ich bardziej nowoczesne pomysły na ultra-konserwatyzm i koloryzowanie ery, która wyglądała znacznie inaczej niż sobie to wyobrażają.

Niedawno w New York Times, dziennikarz Khaleb Diab obalił ten mit:

Kalifat Abbasydów był kilka stuleci przed wstecznymi kohortami pana Baghdadi. Społeczeństwo Abbasydów w sowich dniach świetności rozkwitało w mulit kulturowości, nauce, innowacjach, nauczaniu i kulturze – w ostrym kontraście do agresywnego purytanizmu ISIS. Nadworny poeta legendarnego kalifa Haruna al-Rashida (około 763-809), Abu Nawas, nie tylko pisał ody do wina, ale także pisał gejowskie erotyki, które przyprawiłyby współczesnego imama o rumieniec.

Skupiony wokół Bayt al-Hikma, Bagdadzkiego „Domu mądrości”, kalifat Abbasydzki wspierał znaczące postępy w nauce i matematyce. Współczesna metoda naukowa została wynaleziona w Bagdadzie przez Ibn al-Haythama, który był nazywany „pierwszym prawdziwym naukowcem”.

I tak dalej. Nie stajesz się jednym z największych imperiów w historii, jakimi były wczesne kalifaty, przez odrzucenie nauki i ustanowienie, jako swoich priorytetów prześladowanie kobiet i mniejszości; robisz to poprzez położenie nacisku na naukę, sztukę i pluralizm. Ale dżihadyści nie chcą tego słuchać.

8. Dlaczego dżihadyści opierają swój „nowy” kalifat na jego fikcyjnej koncepcji?

Pochodzi to z ideologicznego kryzysu polityki na arabskim środkowym wschodzie, z jakim od ponad wieku się zmagają: jak pogodzić historie wagi i wielkości regionu, zwłaszcza z okresu kalifatów, z bardziej współczesną historią podległości zachodowi? Jak odpowiedzieć na to podporzadkowanie i przywrócić wielkość?

Było wiele ideologicznych prądów i reakcji na to, ale jednym z najbardziej konsekwentnym był arabski sekularny nacjonalizm, który głosi, że etniczni Arabowie powinni się zjednoczyć, metaforycznie i politycznie i powinni przeciwstawić się zachodowi czerpiąc z ich sekularyzmu i rozwoju technologicznego. Przywódca Syryjski Bashar al-Assad jest sekularnym Arabskim nacjonalistą; tak samo był nim przywódca egipski Hosni Mubarak.

Drugimi z nich są islamiści, którzy twierdzą, że muzułmanie powinni się zjednoczyć, odrzucić zachodnie idee i zorganizować społeczeństwo wokół konserwatywnych interpretacji islamu i islamskiej tożsamości, jako drogi do odrodzenia starych kalifatów. Dżihadyści są ekstremalnym odłamem islamistów, stąd ich obsesja z kalifatem, jako symbolem raju utraconego i prawidłowego porządku świata. To, dlatego islamiści i dżihadyści walczą z sekularnymi nacjonalistami arabskimi tak samo, jak z zachodem.

Fakt, że dzisiejszy, zarządzany przez terrorystów „kalifat” w Iraku i Syrii nie ma nic wspólnego z oryginalnymi kalifatami jest bez znaczenia.. Walczą za mityczną pamięć, która sami wymyślili. Na nieszczęście dla Irakijczyków i Syryjczyków, znajdujących się pod władzą ISIS, wystarczająco dużo ludzi wierzy w ten mit, by za niego walczyć i zabijać.