Brudnopis Filozoficzny: Njanja

Główne postaci/twórcy:    Akṣapāda Gautama (drugie stulecie naszej ery)

Okres powstania: Pierwsze teksty dotyczące tej szkoły hinduskiej filozofii, Nyanya Sutras, powstały w drugim wieku naszej ery. Nowa szkoła Njanji był rozwijana jeszcze po XVI wieku.

Główna teza: Njanja to jedna z ortodoksyjnych szkół filozofii hinduskiej. W szczególności, njanja jest szkołą logiki opartej na czterech podstawowych źródłach wiedzy: percepcji, wnioskowanie, porównania i świadectwa. Wiedza pozyskana z tych źródeł może, oczywiście, być ważna lub nie. W rezultacie njanja utworzyła system schematów dowodzących ważności wiedzy. Jest najbliższym ekwiwalentem współczesnej filozofii analitycznej

Główne pojęcia:

Szesnaście Kategorii – metafizyka njanji rozpoznaje szesnaście padarth, czyli kategorii i zawiera wszystkie sześć kategorii Waiśesziki (klasycznej filozofii hinduskiej). Te szesnaście kategorii to:

• pramāṇa – prawdziwe źródła wiedzy
• prameya – obiekty prawdziwej wiedzy
• saṁśaya – wątpliwość
• prayojana – cel
• dṛṣṭānta – przykład
• siddhānta – konkluzja
• avayava – części sylogizmów
• tarka – hipotetyzowanie
• nirṇaya – porozumienie
• vāda – dyskusja
• jalpa – targowanie się
• vitaṇḍā – „czepianie się”
• hetvābhāsa – błąd, oszustwo
• chala – spieranie się
• jāti – wyrafinowane odrzucenie tezy
• nigrahasthāna – moment/miejsce porażki

Epistemologia – njanja rozpoznaje wiedzę lub poznanie, jako ogarniecie lub świadomość. Wiedza może być ważna lub nie ważna. Według tej szkoły, ważnymi źródłami wiedzy mogą być – percepcja, wnioskowanie, porównanie i świadectwo. Nieważne źródła to – wątpliwość, błąd i rozumowanie hipotetyczne.

Percepcja – ma najwyższą pozycje w epistemologii njanji. Dotyczy pozbawionego błędu kontaktu organów zmysłów z rzeczywistymi przedmiotami w oderwaniu od ich nazewnictwa, ale w grze z ich definicją. Percepcja ma dwa typy – zwyczajna percepcja (zmysłowa) i niezwyczajna. Niezwyczajna percepcja to trzy sposoby odbierania obiektu – odbieranie jego generalnych cech, dostrzeganie zmysłem cech rozpoznawalnych innym zmysłem (na przykład wzrokiem rozpoznajemy, że coś jest gorące) i metod supernaturalnych (jak dostrzeganie specjalne joginów, dostrzeganie przeszłości czy przyszłości obiektu).

Wnioskowanie – to ważny składnik szkoły njanji. Metodologia wnioskowania stanowi kombinację indukcji i dedukcji, przesuwając się od szczególności do szczególności poprzez ogólności. Składa się klasycznie z pięciu kroków:

1.  Pratijñā – do dowiedzenia (np. „Na wzgórzu jest ogień”)
2.  Hetu – powód („Ponieważ jest tam dym”)
3.  Udāhārana – przykład („Gdzie jest dym tam jest ogień, na przykład w kuchni”)
4.  Upanaya – potwierdzenie lub aplikacja („ Na wzgórzu jest dym spowodowany przez ogień”)
5.  Nigamana – konkluzja („Dlatego na wzgórzu jest ogień”)

Porównanie – wiedza związku pomiędzy słowem i obiektem opisanym tym słowem. Porównanie jest produktem wiedzy o podobieństwach.

Świadectwo – czyli zeznanie wiarygodnego świadka zawierające zrozumienie tematu. Są dwa typy świadectw:

Vaidika – świadectwo oparte na świętych Wedach, uznane, jako słowa Boga. Niepodlegające podważeniu.
Laukika – świadectwo wiarygodnego, zaufanego człowieka. Może być kwestionowane i odrzucone poprzez bardziej wiarygodną wiedzę, jeśli jest dostępna.

Przyczynowość – przyczyna jest zdefiniowana, jako bezwarunkowy i niezmienny powód powstania efektu, a efekt, jako bezwarunkowy i niezmienny wynik przyczyny. Ta sama przyczyna daje ten sam efekt. Przyczyna nie jest nigdy obecna w efekcie.

Teoria błędu – błąd wynika z nieprawidłowej syntezy przedstawionych i reprezentowanych obiektów. Obiekt reprezentowany jest mylony z prezentowanym. Prezentowany obiekt jest postrzegany tutaj i teraz, reprezentowany obiekt istnieje gdzie indziej.

Notatki do brudnopisu: Widzę tutaj bardzo fajną szkołę logiczną, ale nie podoba mi się wtrącenie świadectwa „słowa bożego”. Dlatego nota nie będzie zbyt wysoka J
Zostawiłem tez sobie jedną rzecz na osobny wpis. Otóż Njanja daje dziewięć logicznych argumentów na istnienie Boga. I je rozwalę w osobnym wpisie. Nie gwarantuje, że od razu, ale na 100% niebawem J

Tymczasem – trzy gwiazdki.

Do następnego!